Smaakvolle en gezonde rijst uit eigen polder

Door de veranderende weersomstandigheden wordt Nederland steeds interessanter voor rijstteelt. Volgens Maarten zijn er tien jaar geleden ook proeven gedaan met rijstteelt in Nederland: “Zonder succes, want de rijst rijpte niet af.” Dat is nu, slechts 1 decennium later, anders. “In principe leent het Nederlandse klimaat zich er inmiddels goed voor. We hebben afgelopen jaar ook de eerste kleine opbrengst gehad, maar het is nu nog heel veel proberen”, vult Sander aan. De vraag om dit project te starten kwam vanuit Wageningen University & Research. Zwitser Julian Helfenstein, onderzoeker Bodemgeografie en Landschap aan de WUR, had goede contacten met rijstteler Leandre Guillot die met succes rijst oogst in de Zwitserse bergen. “Julian dacht: dat moet ook in Nederland kunnen. Samen met een aantal anderen vormden wij een groepje van onderzoekers en teler”, laat Maarten weten. En zo zijn ze aan de slag gegaan op een strookje veengrond van 2,5 bij 40 meter. “Ik heb blind ja gezegd, voor de wetenschap,” vertelt Sander, “ik wist eigenlijk niet waar ik aan begon.”

Het wiel opnieuw uitvinden

Ondanks dat Zwitserland dichterbij huis is dan China of Japan, waar het telen van rijst al honderden jaren gebruikelijk is, zijn de omstandigheden hier in Nederland heel anders. Een van de grootste uitdagingen is het reguleren van het waterniveau. “Als jonge plant is rijst een dunne grasspriet die vrij kwetsbaar is. Als het water te hoog of te laag staat, mislukt de teelt,” legt Sander uit. Hij moet het waterniveau daarom steeds nauwkeurig aanpassen, afhankelijk van de groei. Maar het waterpeil is niet zijn enige zorg: “Vorig jaar had een zwanenfamilie een van de rijstbedden ontdekt en vrijwel alles opgegeten. Of er kwamen ratten de rijstkorrels roven. Dat vertelt niemand je van tevoren.” Klimaat, grondsoort, waterberging, eventuele plagen en wet- en regelgeving rondom rijstteelt zijn dus overal ter wereld anders. “Dat alles maakt dat de pioniersfase zomaar vijf jaar kan gaan duren”, denkt Sander hardop. Ook het vinden van geschikte oogstmachines is nog werk in uitvoering. “De machines die ze in Zwitserland gebruiken zijn te zwaar voor het Nederlandse veen, dus daar moeten we iets anders op bedenken”.

Rijst als toekomstbestendig gewas

Kortom, vallen en opstaan. Maar rijstteelt biedt ook voordelen. Het helpt bijvoorbeeld de bodemdaling in veengebieden tegen te gaan. Maarten: “De rijstplanten houden het water vast, waardoor de grond niet uitdroogt en het veen niet kan afbreken, wat goed is voor de bodem.” Zo vindt er dus minder bodemdaling plaats. “In veengebieden waar veel drainage plaatsvindt op de akkers om gangbare gewassen te kunnen telen, daalt de grond tot een centimeter per jaar.” Ook zou rijstteelt een relatief hoge methaanemissie veroorzaken, maar dat ziet hij in zijn metingen niet terug. “We meten zelfs zo weinig methaanemissie, dat je je afvraagt waar die uitspraken eigenlijk op zijn gebaseerd.” 

Bovendien is de kwaliteit en smaak van lokaal geteelde rijst veel beter dan de geïmporteerde varianten: “Het is rijker aan mineralen en vitaminen en smaakt niet muf.” Volgens Maarten heeft Nederlandse rijst ook vanuit een marktperspectief veel meer potentie dan veel andere natte teelten: bij een goede opbrengst kan rijst wel 10 tot 20 keer zoveel opleveren per hectare dan andere natte teelten als lisdodde, riet of hennep. Dat maakt het voor een boer ook aantrekkelijk om over te stappen. “Boer Leandre Guillot kan in Zwitserland goed leven van de rijstteelt. Mijn conclusie is: als dat in Zwitserland kan, moet het in Nederland zeker ook kunnen”, aldus Maarten. Daarnaast wijst hij op de bekendheid van rijst: “Omdat het een gewas is dat iedereen kent, is afzet makkelijk geregeld. Je hoeft mensen niet eerst voorzichtig kennis te laten maken met het product.”

Sander en Maarten zien beiden potentieel voor de rijstteelt in Nederland: “Als we het op grotere schaal kunnen aanleggen, in een polycultuur met andere gewassen en vormen van landbouw, kan rijst een zeer waardevolle teelt worden voor Nederland.”