Niels Wassenaar & Jan van de Wind
Regie over eigen grondwaterpeil
Alleen maar voordelen
Net buiten Woudenberg spreken we melkveehouders Niels Wassenaar en Jan van de Wind in de groene tuin op het bedrijf van Jan en zijn broer Teus. Niels en Jan doen beide mee aan het project Boer aan het Roer van onder andere provincie Utrecht en waterschap Vallei en Veluwe. Jan: “Een boer wil kunnen acteren op de omstandigheden. Dat doet hij altijd al. Met onze stuwen kunnen we zelf de grondwaterstanden op onze percelen beïnvloeden door water vast te houden in de sloten.”
Jan van de Windt
Niels Wassenaar
Jan heeft in 2019 de eerste twee stuwtjes laten plaatsen, in 2021 kwamen er nog drie overstorten bij. “Al vroeg in het voorjaar houden wij kwelwater tegen dat uit de Heuvelrug komt zakken, zodat het niet verdwijnt in het Valleikanaal. Het water blijft zo in de haarvaten, dat is het doel. We kunnen zo behoorlijk wat invloed uitoefenen op het grondwaterpeil. Door het slootwaterpeil met 35 cm te verhogen, kunnen we het grondwater met 20 cm opstuwen. Door het water zo lang mogelijk tegen te houden, kunnen we het verdrogingsproces wel drie weken opschuiven. Dat is echt de moeite waard.”
Meststoffen benutten
“In droge periodes komt de mineralisatie helemaal stil te liggen. Dan gaat een gewas niet meer efficiënt met meststoffen om. In de herfst komt er dan weer meer vocht en een hogere gewasopbrengst, maar ook het risico op uitspoeling van die meststoffen. Juist als de zon schijnt, in het groeiseizoen, willen we die meststoffen benutten. Dan zit er ook de meeste voedingswaarde in de gewassen. Dus wij beregenen een klein beetje om die bovenlaag nat te houden, maar van onderen is het eigenlijk nog belangrijker. Een hoger grondwaterpeil zorgt dat het gras minder snel verdroogt.” Nog een voordeel: minder onkruiddruk. “Als grasland echt aan het verdrogen is, dan komt er enorm veel onkruid op. Dat moet dan weer bestreden worden, en dat willen we zoveel mogelijk beperken.”
Jan kan zelf het grondwaterpeil op de percelen aanpassen.
Jan van de Wind.
Niels Wassenaar.
Volle sloten in het voorjaar
Niels Wassenaar woont op landgoed Den Treek-Henschoten, samen met zijn vrouw en twee studerende kinderen, en houdt daar 75 koeien met bijbehorend jongvee op ruim 50 hectare pachtgrond. “Ik ben altijd wel op zoek naar nieuwe ideeën om in het bedrijf toe te passen”, vertelt Niels. “Dit waterbesparingsproject waaraan ik heb meegedaan kwam langs toen we een aantal droge zomers achter de rug hadden.
Ik wil altijd graag weiden met onze melkkoeien, ze staan zeker 9 uur per dag in de wei. Dus probeer ik genoeg gras te onderhouden zodat ze voldoende aanbod houden. In die droge zomers was dat lastig en dat frustreerde me. Terwijl ik niet eens op de hoogste percelen op het landgoed boer, dus ik houd best lang groen gras. Maar uiteindelijk houdt het gewoon een keer op. Dus toen heb ik het waterschap gewoon eens uitgenodigd. We keken naar hoe de watergangen en waterstromen lopen en welke afwaterende sloten we zouden kunnen benutten. Dat resulteerde in drie stuwen, waarmee ik het grondwaterpeil kan sturen in een groot blok waar ik op wei. Nu kan ik al vroeg in het voorjaar de plankjes in de stuw houden, zodat de sloten echt goed vol staan.”
“Als een boer zelf aan de knoppen kan draaien, durft hij ook meer.”
Niels vindt het prachtig om te zien wat de grote hoeveelheid neerslag dit jaar teweegbrengt op het landgoed. “Ik zie nu water staan op plekken waar ik het nog nooit heb gezien. Een hele structuur van oude watergangen komt weer tot leven. Omdat het gewoon zo ontzettend nat is.” Hij vindt wel dat we op moeten letten dat we niet doorslaan. “We zetten nu erg in op die droogte. Het kan ook anders, zoals dit jaar. Door klimaatverandering wordt het weer minder goed voorspelbaar.”
Beide boeren zien dat de waterschappen een ingewikkelde opdracht hebben. Jan: “Aan de ene kant moet overtollig water snel afgevoerd worden, en aan de andere kant moeten we ons voorbereiden op droge periodes. Door water langer bij ons in de sloten te bergen, komt het minder snel in de hoofdwatergangen. De kans op problemen bij hevige neerslag is daardoor kleiner. Het waterschap stimuleert dit project dan ook.”
“We moeten terreinbeheerders veel beter betrekken bij waterbeheer. En hen stimuleren en belonen.”
Het verhaal overal vertellen
Niels vertelt graag het verhaal van de agrariër, en doet dat ook als fractievertegenwoordiger van de lokale VVD. “Dat is niet altijd makkelijk, ik krijg regelmatig kritiek op die keuze. Ik zou graag zien dat agrariërs in elke politieke partij te vinden zijn, en daar proberen invloed uit te oefenen. Je ziet dat er veel onwetendheid is, en daarom nodig ik mensen graag uit. Ik heb al veel gemeenteraadsleden aan de keukentafel gehad. Er komen ook regelmatig groepen over de vloer. Als agrariërs niet meer hun verhaal vertellen, dan wordt het steeds moeilijker om ons werk te blijven doen.”
Jan is het daarmee eens. “Water is iets van ons allemaal, net zoals de lucht. Niemand wil dat het water vervuild, wij ook niet. Dat is levensgevaarlijk. De agrarische sector is helemaal niet te beroerd zijn verantwoordelijkheid te nemen. We zijn altijd in ontwikkeling. Kijk maar naar de enorme verbetering die de sector al heeft gerealiseerd.”
Waterschap HDSR biedt agrariërs per 2 september subsidie voor klimaatmaatregelen
Landbouw en natuur gaan vaak prima samen
“Landbouw en natuur zijn prachtig met elkaar te verweven”, stelt Jan. “Wij hebben een redelijk intensief bedrijf, we produceren rond de 25.000 liter melk per hectare. Toch hebben we ook een kikkerpoel, akkerranden, eikenbomen, beukenhagen, een stukje agrarisch natuurbeheer en knotwilgen. Ook heb ik net nog een meidoornhaag aangevraagd. Bij natuur denk je al snel aan platte natuur, maar met heggen kun je met weinig oppervlakte veel bereiken.”
“Heggen zijn heel waardevol, maar in ons landschap zien we die heel weinig.”
“Boeren moeten ook beseffen dat we in een klein land wonen. Als je dingen kan planten of organiseren op je terrein of bedrijf waar iedereen blij van wordt, dan moet je dat doen. Daar kijk ik vrij nuchter naar.” Niels vult aan: “Het nut van die groene agrarische terreinen voor het algemeen belang mag wel wat meer worden onderstreept. We produceren niet alleen voedsel, wat ook al heel belangrijk is, maar onze graslanden houden ook water vast en slaan CO2 op. Daar mag wel meer aandacht voor zijn bij de gemeente én we mogen dat zelf ook wat meer uitdragen.”
